1دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، ایران
2گروه آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور، مازندران، ایران
3دانشیار گروه منابع طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
چکیده
آگاهی از الگوی تغییرات مکانی و زمانی فرسایندگی باران برای بهبود برآوردهای فرسایش خاک بهویژه با در نظر گرفتن پوشش برف در ماههای مختلف ضروری است. در آبخیز دریای خزر بهدلیل فاصله کم بین مناطق کوهستانی و جلگه پرباران، برآورد عامل فرسایندگی باران بدون اِعمال ضرایب اصلاحی پوشش برف با عدم یقین زیادی همراه است. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات زمانی و مکانی عامل فرسایندگی باران با اِعمال ضریب اصلاحی پوشش برف در بخش ایرانی آبخیز دریای خزر برنامهریزی شد. ابتدا مقدار عامل فرسایندگی باران برای 56 ایستگاه سینوپتیک با دوره مشترک آماری 25-20 ساله (۱۳۹9-1375) محاسبه و نقشههای عامل فرسایندگی باران ماهانه، فصلی و سالانه با روش زمین آماری کوکریجینگ تهیه شد. سپس لایه پوشش برف ماهانه از محصول MOD10CM تهیه و نقشه فرسایندگی باران اصلاح شد. بر اساس نتایج، مقدار میانگین عامل فرسایندگی باران سالانه در بخش ایرانی آبخیز دریای خزر برابر با 80/251 مگاژول میلیمتر بر هکتار ساعت بهدست آمد، در حالیکه با اِعمال ضریب اصلاحی پوشش برف، فرسایندگی باران سالانه به 87/208 مگاژول میلیمتر بر هکتار ساعت کاهش یافت. همچنین ایستگاههای سینوپتیک بندرانزلی و منجیل بهترتیب بیشترین و کمترین مقدار میانگین عامل فرسایندگی باران سالانه برابر با 30/759 و 87/162 مگاژول میلیمتر بر هکتار ساعت را بهخود اختصاص دادند.
1Ph.D. Student, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
2Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor, Mazandaran, Iran
3Associate Professor, Department of Watershed Management and Member of Water Management Research Institute, University of Mohaghegh Ardabili, Ardabil, Iran
چکیده [English]
Awareness of the pattern of spatial and temporal variations of the rainfall erosivity is essential for improving soil erosion estimates, especially considering snow cover in different months. In the Caspian Sea Basin, due to the low distance between mountain regions and rainy plain, estimation of rainfall erosivity factor without considering snow cover correction coefficients is associated with a significant uncertainty. Accordingly, the present study aims to analyze the spatiotemporal variations of the rainfall erosivity factor with considering snow cover correction coefficient in the Iranian part of the Caspian Sea Basin. First, the amount of rainfall erosivity factor was calculated for 56 synoptic stations with 20-25 years (1996-2020) time span and monthly, seasonal and annual rainfall erosivity maps were prepared using Co-Kriging geostatistical method. Then the monthly snow cover layer was prepared from MOD10CM product and the rainfall erosivity for each month was modified. Based on the results, the average annual rainfall erosivity factor of the Iranian part of the Caspian Sea Basin was 251.80 (MJ mm ha-1 hr-1), while by considering the snow cover correction coefficient, the rainfall erosivity value was redused to 208.87 (MJ mm ha-1 hr-1). Also, Bandar Anzali and Manjil synoptic stations have the highest and lowest values of the average annual rainfall erosivity factor equal to 759.30 and 162.87 (MJ mm ha-1 hr-1), respectively.