سلیمانی, فریدون, کله هویی, مهین, عسگری, شمس اله. (1401). برآورد حجم هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی و ارتباط آن با ویژگیهای خاک و آبخیز در آبخیزهای شریف و هدام استان خوزستان. سامانه مدیریت نشریات علمی, (), -. doi: 10.22092/wmrj.2022.358628.1472
فریدون سلیمانی; مهین کله هویی; شمس اله عسگری. "برآورد حجم هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی و ارتباط آن با ویژگیهای خاک و آبخیز در آبخیزهای شریف و هدام استان خوزستان". سامانه مدیریت نشریات علمی, , , 1401, -. doi: 10.22092/wmrj.2022.358628.1472
سلیمانی, فریدون, کله هویی, مهین, عسگری, شمس اله. (1401). 'برآورد حجم هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی و ارتباط آن با ویژگیهای خاک و آبخیز در آبخیزهای شریف و هدام استان خوزستان', سامانه مدیریت نشریات علمی, (), pp. -. doi: 10.22092/wmrj.2022.358628.1472
سلیمانی, فریدون, کله هویی, مهین, عسگری, شمس اله. برآورد حجم هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی و ارتباط آن با ویژگیهای خاک و آبخیز در آبخیزهای شریف و هدام استان خوزستان. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1401; (): -. doi: 10.22092/wmrj.2022.358628.1472
برآورد حجم هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی و ارتباط آن با ویژگیهای خاک و آبخیز در آبخیزهای شریف و هدام استان خوزستان
1استادیار/بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج
2دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی، دانشگاه تربیت مدرس
3استادیار، بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج
چکیده
فرسایش خندقی متأثر از عوامل فراوانی است، که موجب تخریب و هدررفت حجم وسیعی از خاک همراه با خسارتهای فراوان اقتصادی و اجتماعی میشود. در همینراستا پژوهش حاضر، با هدف برآورد حجم هدررفت خاک ناشی از فرسایش خندقی در آبخیزهای هدام و شریف استان خوزستان برنامهریزی شدهاست. از هر طبقه اقلیمی گرم-خشک بیابانی و گرم-نیمهخشک، 15 خندق طی یک دوره 20 ساله (1391-1372) شناسایی و بررسی شدهاست. نتایج نشان داد که متوسط درصد خاک لخت در بالای پیشانی خندقهای منتخب آبخیزهای هدام و شریف بهترتیب 8/99 و 26/97 % است. بر اساس ویژگیهای خاک، عامل اصلی ناپایداری خاک و ایجاد فرسایش در خندقهای هر دو آبخیز EC میباشد. ویژگیهای ریختشناسی خندقها نشان داد که در آبخیز هدام تمامی خندقها از نظر مقطع V شکل، و آبخیز شریف تنها خندق B12، V شکل و مابقی U شکل است. آبخیز هدام دارای بیشترین عمق، عرض پایین و بالای خندق نسبت به آبخیز شریف است. مجموع حجم هدررفت خاک در آبخیز شریف و هدام بهترتیب 23000 و 51579 مترمکعب است. مهمترین عوامل در هدررفت خاک و گسترش خندقها، ویژگیهای آبخیز در شامل گستره و شیب آبخیز و همچنین سیلت زیاد و بالا بودن شوری خاک بوده است. با توجه به لخت بودن بیش از حد خاک، افزایش زبری سطح خاک با استقرار پوشش گیاهی، بهعنوان یکی از روشهای سازگار و کمهزینه در امر حفاظت منابع خاک، افزایش ماده آلی خاک، اصلاح خاکهای شور و سدیمی به کمک اصلاح کنندهها و همچنین انحراف روانابهای پیشانی خندق، برای مهار گسترش وسعت فرسایش خندقی پیشنهاد میگردد.
Estimation of soil loss volume due to gully erosion and its relationship with soil and watershed characteristics in Sharif and Hadam watersheds of Khuzestan province
1Assistant Professor/ Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center. AREEO, Ahvaz, Iran.
2Ph.D. Student, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University
3Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Ilam Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran.
چکیده [English]
Gully erosion affected by many factors causes the destruction and loss of large volumes of soil along with great economic and social damage. In this regard, the present study has been planned with the aim of monitoring and evaluating the effective factors in the development of gulleis in Haddam and Sharif watersheds of Khuzestan province. In each hot-dry desert and hot-semi-arid climate class, 15 gullies have been identified over a period of 20 years (1993-2012). The results showed that the average percentage of bare soil above the head cut of selected gulleis in Hadam and Sharif watersheds is 99.8% and 97.26%, respectively. Based on soil characteristics, the main cause of soil instability and erosion in gullies in both watersheds is EC. The morphometric characteristics of the gullies showed that in Haddam watershed, all gullies are V-shaped in terms of cross section, and in Sharif watershed, only gullies are B12, V-shaped and the rest are U-shaped. Hadam watershed has the highest depth, width and top of the gully compared to Sharif watershed. Gullies A18 and B1 in Hadam watershed have the highest and lowest calculated volumes, at 11599 and 1612 m3, respectively. In Sharif watershed, the maximum and minimum volume of gullies related to gullies A2 and B4 are 5282 and 369 cubic meters, respectively. The use of biological methods as one of the compatible and low-cost methods in the conservation of soil resources is proposed to curb the spread of gullies.