| تعداد نشریات | 284 |
| تعداد نشریات سازمان | 82 |
| تعداد شماره‌ها | 3,078 |
| تعداد مقالات | 34,319 |
| تعداد مشاهده مقاله | 47,415,193 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 78,378,679 |
شناسایی و اولویت‌بنـدی عوامل موثر بر عـدم مشارکت پایدار جوامع روسـتایی در طرح‌های آبخیزداری حوزه آبخیز سد سنا، اسـتان بوشهر | ||
| پژوهش های آبخیزداری | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 شهریور 1404 | ||
| نوع مقاله: پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/wmrj.2025.369843.1625 | ||
| نویسندگان | ||
| علی جعفری* 1؛ پرویز بیات2 | ||
| 1عضو هیات علمی سازمان تات | ||
| 2سازمان تات | ||
| چکیده | ||
| مقدمه و هدف عوامل متعددی باعث عدم مشارکت مردمی در طرح‌های آبخیزداری می‌شوند. آگاهی از عوامل موجود بازدارنده مشارکت مردمی در طرح‌های آبخیزداری، اصولی‌ترین گام در تحقق مشارکت موثر مردمی و دستیابی به اهداف مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز است. در این راستا، اولویت‌بندی شاخص‌ها و زیرشاخص‌های موثر بر عدم مشارکت مردمی، گامی اصولی در چرخه مدیریت مردم نهاد آبخیزداری و مدیریت شایسته حوضه‌هاست، به طوری‌که شناخت عوامل و اولویت‌بندی‌های مربوطه راهگشای اتخاذ تدابیری در راستای حذف موانع مشارکتی ذینفعان و مشارکت حداکثری ساکنان حوضه در برنامه‌ریزی‌های مدیریت جامع و کارآمد آبخیز در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و ادارات کل منابع طبیعی و آبخیزداری وابسته به آن در استان‌های مختلف کشور است. این مساله ضمن کاهش هزینه-های اجرایی، ضامن موفقیت و اجرای موثرتر پروژه‌هاست. هدف از پژوهش حاضر شناسایی، طبقه‌بندی و نیز اولویت‌بندی آن‌ها در آبخیز سد سنا استان بوشهر بر اساس دیدگاه آبخیزنشینان و کارشناسان است مواد و روش‌ها محدوده محل پژوهش در آبخیز سد سنا، جزء بخش شنبه و طسوج شهرستان دشتی در استان بوشهر در جنوب کشور ایران واقع شده است. در این حوضه پس از تعیین عوامل مشخص و طبقه‌بندی آن‌ها، پرسش‌نامه‌های مقایسات زوجی و لیکرت به‌عنوان ابزار اندازه‌گیری تهیه و روایی پرسش‌نامه‌ها مبتنی بر نظرات خبرگان تائید شد. پس از تکمیل پرسش‌نامه‌های تحلیل سلسله‌مراتبی توسط 34 کارشناس خبره، برای اولویت‌بندی شاخص‌ها، از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی فازی استفاده شد. به‌منظور اولویت‌بندی شاخص‌ها و زیرشاخص‌های مؤثر بر عدم مشارکت پایدار مردمی در طرح‌های آبخیزداری از منظر ساکنان حوضه، از پرسشنامه با طیف لیکرت به‌عنوان ابزار اندازه‌گیری استفاده، و پس از سنجش روایی و پایایی پرسشنامه نظرسنجی به عمل آمد. واحد نمونه، خانوار روستایی و به‌منظور محاسبه حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شد. بر پایه تعداد خانوار موجود در این دهستان (1321 خانوار)، تعداد 298 پرسشنامه از سرپرست خانوار تکمیل شد. نتایج و بحث نتایج تحلیل سلسله مراتبی نشان داد، از منظر خبرگان، زیرشاخص "عدم آموزش ساکنان حوضه در خصوص طرح‌ها و اهداف مربوطه" با میانگین رتبه 49/8 دارای بیشترین اولویت نسبی و زیرشاخص "دیر بازده بودن طرح‌های آبخیزداری" با میانگین رتبه 06/4 دارای کمترین اولویت نسبی در عدم مشارکت مردم در پروژه‌های آبخیزداری هستند. بر این اساس، از منظر جوامع محلی، زیرشاخص "عدم استفاده از گروه‌های مروج بومی" با میانگین رتبه 82/8 دارای بیشترین اولویت نسبی و زیرشاخص "پایین بودن سطح سواد و آگاهی" با میانگین رتبه 27/4 دارای کمترین اولویت نسبی در عدم مشارکت مردم در پروژه‌های آبخیزداری در آبخیز سد سنا می‌باشند. نتیجه‌گیری و پیشنهاد‌ها در آبخیز سد سنا استان بوشهر، نتایج اوزان حاصل از روش فرآیند تحلیل سلسله‌مراتبی فازی برای رتبه‌بندی شاخص-های مؤثر بر عدم مشارکت مردم از دیدگاه کارشناسان خبره، حاکی از آن است که به‌ترتیب شاخص‌های طراحی- اجرا، اقتصادی، اجتماعی و در نهایت آموزشی و ترویجی، بیشترین نقش را در عدم شکل‌گیری مشارکت این جوامع در پروژه‌های آبخیزداری داشته‌اند. نتایج حاصل از آزمون فریدمن برای رتبه‌بندی شاخص‌های مؤثر بر عدم مشارکت مردم از دیدگاه جوامع محلی تا حدودی متفاوت نسبت به رتبه‌بندی کارشناسان خبره بوده و به‌ترتیب شاخص‌های اقتصادی، آموزشی و ترویجی، اجتماعی، طراحی- اجرا، و در نهایت اجتماعی در عدم شکل‌گیری مشارکت این جوامع در پروژه‌های آبخیزداری استان بوشهر در آبخیز سد سنا داشته‌اند. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، پیشنهاد می‌شود برگزاری دوره‌ها و کلاس‌های آموزشی با هدف افزایش اطلاعات و دانش جوامع محلی با پروژه‌های آبخیزداری در اولویت قرار گیرد. هم‌چنین از آنجا که معتمدان محلی از جمله ریش سفیدان و بزرگان، افراد تحصیل‌کرده، اعضای شورای اسلامی و معلمان روستاها جزو معتمدترین افراد روستا هستند، بنابراین این گروه‌ها در کنار سازمان‌های مردم نهاد (سمن‌ها) می‌توانند نقش مروج بومی برای اهالی منطقه را داشته و با ترویج اهداف پروژه‌ها، زمینه جلب مشارکت مردم در پروژه‌های مزبور را فراهم نمایند. به‌علاوه فراهم نمودن شرایطی جهت مشارکت فعال آبخیزنشینان در مراحل مختلف تصمیم‌گیری، طراحی- اجرا و نگهداری و ترمیم پروژه‌های آبخیزداری که از آن جمله می‌توان به تدوین شرح خدمات نوین مدیریت جامع‌‌های آبخیز بر اساس مشارکت جوامع محلی و سایر ذینفعان اشاره کرد. فراهم نمودن شرایطی برای به‌کارگیری نیروی محلی و افراد روستا در اجرای پروژه‌ها و ایجاد نوعی اشتغال برای آن‌ها که از آن جمله می‌توان به عقد قراردادهای پیمانکاری با شورا یا اهالی روستا و یا اصلاح قراردادهای پیمانکاران و تنظیم و گنجاندن بند به‌کارگیری از اهالی منطقه در اجرای پروژه‌ها اشاره کرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| آزمون‌های فریدمن؛ تحلیل سلسله مراتبی فازی؛ رتبه‌بندی؛ مدیریت آبخیز؛ مشارکت آبخیزنشینان؛ حوزه آبخیز سد سنا | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Identification and prioritization of factors affecting the lack of sustainable participation of rural communities in watershed management projects in the Sana Dam watershed, Bushehr province | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Ali Jafari1؛ Parviz Bayat2 | ||
| 1Faculty member of Tat organization | ||
| 2Faculty member of Tat Organization | ||
| چکیده [English] | ||
| Introduction and Goal Awareness of existing factors inhibiting public participation in watershed management projects is the most fundamental step in achieving effective public participation and achieving the goals of comprehensive watershed management. Numerous factors cause a lack of public participation in watershed management projects. Awareness of existing factors inhibiting public participation in watershed management projects is the most fundamental step in achieving effective public participation and achieving the goals of comprehensive watershed management. In this regard, prioritizing indicators and sub-indicators affecting the lack of public participation, A fundamental step in the management cycle of watersheds is the proper management of watersheأةds, so that identifying the relevant factors and prioritizations is the key to adopting measures to eliminate barriers to stakeholder participation and maximize the participation of basin residents in comprehensive and efficient watershed management planning in the Forests, Rangelands and Watershed Management Organization and its affiliated General Departments of Natural Resources and Watershed Management in various provinces of the country. This issue, while reducing implementation costs, guarantees the success and more effective implementation of projects. The purpose of the present study is to identify, classify, and prioritize them in the Sana Dam watershed of Bushehr province based on the views of watershed residents and experts Materials and Methods The research area is located in the Sana Dam watershed, which is part of the Shanbeh and Tasuj districts of Dashti County in Bushehr Province in southern Iran. This watershed has two rural districts, Shanbeh and Tasuj, and according to the 2016 statistics, this rural district includes 12 villages with a population of 4,805 people and 1,321 households. In this area, after determining specific factors and classifying them, paired comparison and Likert questionnaires were prepared as measurement tools, and the validity of the questionnaires was confirmed based on expert opinions. After completing the analytic hierarchy process questionnaires by 34 experts, the fuzzy analytic hierarchy process was used to prioritize the indicators. In order to prioritize the indicators and sub-indicators affecting the lack of sustainable public participation in watershed management plans from the perspective of the basin residents, a questionnaire with a Likert scale was used as a measurement tool, and after assessing the validity and reliability of the questionnaire, a survey was conducted. The sample unit was a rural household, and the Cochran formula was used to calculate the sample size. Based on the number of households in this rural district (1321 households), 298 questionnaires were completed by the household head. Results and Discussion The results of the hierarchical analysis showed that, from the experts' perspective, the sub-index "lack of education of basin residents about relevant plans and goals" with an average rank of 8.49 has the highest relative priority, and the sub-index "late return on investment in watershed management plans" with an average rank of 4.06 has the lowest relative priority in the lack of public participation in watershed management projects. Accordingly, from the perspective of local communities, the sub-index "lack of use of local advocacy groups" with an average rank of 8.82 has the highest relative priority, and the sub-index "low literacy and awareness" with an average rank of 4.27 has the lowest relative priority in the lack of public participation in watershed management projects in the Sana Dam watershed. Conclusion and Suggestions In the Sana Dam watershed of Bushehr province, the results of the weights obtained from the fuzzy analytic hierarchy process method for ranking the indicators affecting the lack of public participation from the perspective of experts indicate that the design-implementation, economic, social, and finally educational and promotional indicators, respectively, have played the greatest role in the lack of participation of these communities in watershed management projects. The results of the Friedman test for ranking the indicators affecting the lack of public participation from the perspective of local communities were somewhat different from the rankings of experts, and the economic, educational and promotional, social, design-implementation, and finally social indicators were found to be responsible for the lack of participation of these communities in watershed management projects in Bushehr province in the Sana Dam watershed. According to the results of this research, it is suggested that holding training courses and classes with the aim of increasing the information and knowledge of local communities with watershed management projects be prioritized. Also, since local trustees including the old men and elders, educated people, members of the Islamic Council, and village teachers are among the most trusted people in the village. Therefore, these groups, along with local organizations, can play the role of local promoters for the residents of the region and, by promoting the goals of the projects, provide the basis for attracting people's participation in the projects. Providing conditions for employing local labor and villagers in implementing projects and creating a form of employment for them, including concluding contracting contracts with the council or villagers, amending contractors' contracts, and regulating and including a clause for employing local residents in implementing projects. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Friedman tests, Fuzzy Analytic Hierarchy, ranking, Watershed management, Watershed residents' participation, Sana Dam watershed | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 40 |
||