اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات284
تعداد نشریات سازمان82
تعداد شماره‌ها3,049
تعداد مقالات34,082
تعداد مشاهده مقاله46,513,923
تعداد دریافت فایل اصل مقاله77,565,295
بناکار, محمد حسین, امیری, حمزه, رنجبر, غلامحسن, بابایی زارچ, محمد جواد. (1404). حد آستانه تحمل شوری و شیب کاهش عملکرد شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) در مراحل مختلف رشد. سامانه مدیریت نشریات علمی, 39(1), 53-73. doi: 10.22092/ijsr.2025.369218.774
محمد حسین بناکار; حمزه امیری; غلامحسن رنجبر; محمد جواد بابایی زارچ. "حد آستانه تحمل شوری و شیب کاهش عملکرد شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) در مراحل مختلف رشد". سامانه مدیریت نشریات علمی, 39, 1, 1404, 53-73. doi: 10.22092/ijsr.2025.369218.774
بناکار, محمد حسین, امیری, حمزه, رنجبر, غلامحسن, بابایی زارچ, محمد جواد. (1404). 'حد آستانه تحمل شوری و شیب کاهش عملکرد شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) در مراحل مختلف رشد', سامانه مدیریت نشریات علمی, 39(1), pp. 53-73. doi: 10.22092/ijsr.2025.369218.774
بناکار, محمد حسین, امیری, حمزه, رنجبر, غلامحسن, بابایی زارچ, محمد جواد. حد آستانه تحمل شوری و شیب کاهش عملکرد شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) در مراحل مختلف رشد. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1404; 39(1): 53-73. doi: 10.22092/ijsr.2025.369218.774

حد آستانه تحمل شوری و شیب کاهش عملکرد شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) در مراحل مختلف رشد

پژوهش های خاک
مقاله 4، دوره 39، شماره 1، خرداد 1404، صفحه 53-73    اصل مقاله (994.94 K)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/ijsr.2025.369218.774
نویسندگان
محمد حسین بناکار* 1؛ حمزه امیری2؛ غلامحسن رنجبر3؛ محمد جواد بابایی زارچ3
1مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران
2گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران
3بخش زراعت و باغبانی، مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد، ایران
چکیده
روند رو به افزایش شوری منابع آب و خاک، شناخت گیاهان دارویی متحمل به شوری برای بهره‌برداری از منابع آب و خاک شور حائز اهمیت ساخته است. این تحقیق، به منظور ارزیابی تحمل به شوری گیاه دارویی شنبلیله و تغییرات حد آستانه تحمل به شوری آن در مراحل مختلف رشد (جوانه‌زنی، سبز شدن، رشد رویشی، رشد زایشی) در قالب چهار آزمایش جداگانه انجام گرفت. در آزمایشگاه تحمل به شوری شنبلیله در مرحله جوانه‌زنی با ده سطح شوری (dS/m 27، 24، 21، 18، 15، 12، 9، 6، 3، شاهد) مورد مطالعه قرار گرفت. در گلخانه تحمل به شوری شنبلیله در مرحله سبز شدن با هفت سطح شوری (dS/m 18، 15، 12، 9، 6، 3، 5/0) و در مراحل رشد رویشی و زایشی نیز با هفت سطح شوری (dS/m 12، 10، 8، 6، 4، 2، 5/0) بررسی شد. آزمایش در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. در این تحقیق، از مدل‌های تجربی (خطی، سیگموئیدی، نمایی و چند جزئی) استفاده شد. نتایج نشان داد که تحمل به شوری شنبلیله در مراحل مختلف رشد متفاوت است بطوری‌که شنبلیله در مرحله جوانه‌زنی بیشترین میزان تحمل را به شوری دارا می‌باشد. در مرحله جوانه‌زنی حد آستانه تحمل به شوری dS/m 32/20 و شیب کاهش جوانه‌زنی 37/10 درصد برای توده اصفهانی بدست آمد؛ لیکن، این تحمل در مراحل بعدی رشد و نمو به تدریج کمتر می‌شود؛ به‌طوری‌ که شنبلیله در مرحله سبزشدن نسبت به جوانه‌زنی تحمل به شوری پایین‌تری از خود نشان داد (حد آستانه dS/m 9/4 با شیب کاهش 25/7 درصد). در مرحله رشد رویشی تحمل به شوری شنبلیله کمتر شده به‌طوری که حد آستانه تحمل به شوری آن در این مرحله dS/m 28/1 همراه با شیب کاهش عملکرد 9/4 درصد بود. شنبلیله در مرحله رسیدگی دانه کمترین تحمل را به شوری نشان داد. در مرحله رسیدگی دانه حد آستانه تحمل به شوری شنبلیله dS/m 30/1 با شیب کاهش عملکرد 64/8 درصد همراه بود. مطابق مدل‌های غیرخطی مقادیر متناظر شوری که در آن عملکرد به‌اندازه 50 درصد کاهش می‌یابد (EC50) برای توده اصفهانی شنبلیله در مراحل جوانه‌زنی، سبزشدن، رشد رویشی و رسیدگی دانه به‌ترتیب dS/m 81/25، 47/11، 67/11، 51/6 به‌دست آمد. بنابراین، در مناطقی که دسترسی به منابع آب با کیفیت متفاوت وجود دارد می‌توان از آنها برای آبیاری شنبلیله در مراحل اولیه رشد از آب شور و به تدریج در مراحل بعدی رشد از آب‌های با کیفیت بالاتر اسفاده کرد.
کلیدواژه‌ها
مدل‌های تجربی؛ شاخص تحمل به شوری؛ عملکرد؛ آب شور؛ خاک شور؛ گیاهان دارویی
عنوان مقاله [English]
The threshold of salinity tolerance and the yield reduction slope of fenugreek (Trigonella foenum-graecum L.) at different growth stages
نویسندگان [English]
Mohammad Hossein Banakar1؛ Hamzeh Amiri2؛ Gholam Hassan Ranjbar3؛ Mohammad Javad Babaie Zarch3
1National Salinity Research Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Yazd, Iran
2Biology Department, Faculty of Basic Sciences, Lorestan University, Khorram Abad, Iran
3Agronomy and Horticulture Department, National Salinity Research Center, Research, Education and Extension Organization, Yazd, Iran
چکیده [English]
The increasing trend of salinity in water and soil resources has made it important to identify medicinal plants that are tolerant to salinity for the utilization of saline soil and water resources. This study was conducted in four separate experiments to evaluate the salinity tolerance of the medicinal plant fenugreek and the changes in its threshold of tolerance to salinity at different growth stages (germination, emergence, vegetative growth, reproductive growth). In the laboratory, the salinity tolerance of fenugreek was studied at ten salinity levels (control, 3, 6, 9, 12, 15, 18, 21, 24, 27 dS/m). In the greenhouse, the fenugreek salinity tolerance was studied at seven salinity levels (0.5, 3, 6, 9, 12, 15, 18 dS/m) during the emergance stage and at seven salinity levels (0.5, 2, 4, 6, 8, 10, 12 dS/m) during the vegetative and reproductive growth stages. The experiment was conducted in the form of randomized complete block design with three replications. In this research, some empirical models (linear, sigmoidal, exponential, and multicomponent models) were used. Results showed that the salinity tolerance of fenugreek changed during different growth stages as fenugreek had the highest tolerance to salinity at the germination stage. At germination stage, the threshold of salinity tolerance was 20.32 dS/m and the germination reduction slope was 10.37 percent for the Isfahani variety; however, this tolerance gradually decreases in the later growth stages; so that fenugreek showed lower tolerance to salinity at the emergance stage compared to the germination stage (the salt threshold of 4.9 dS/m with a reduction slope of 25.7 percent). In the vegetative growth stage, the salt tolerance of fenugreek decreased, so that its threshold tolerance to salinity at this stage was 1.28 dS/m with a yield reduction slope of 4.9%. Fenugreek showed the least tolerance to salinity at the seed ripening stage. At the seed ripening stage, the threshold of salinity tolerance of fenugreek was 1.30 dS/m with a yield reduction slope of 64.8%. According to nonlinear models, the corresponding salinity values at which yield is reduced by 50% (EC50) for the Isfahan fenugreek population at the germination, emergence, vegetative growth and seed ripening stages were 25.81 dS/m, 11.47 dS/m, 11.67 dS/m, and 6.51 dS/m, respectively. Therefore, in areas with different sources of water quality, they can be used to irrigate fenugreek with saline water in the early stages of growth and gradually with higher quality water in the later stages of growth.
کلیدواژه‌ها [English]
Experimental models, salinity tolerance index, yield, saline water, saline soil, medicinal plants
مراجع
  1. بناکار، م.ح.، امیری، ح.، رنجبر، غ.ح. و سرافراز اردکانی، م.ر.1400الف. تعیین آستانه تحمل به شوری توده‌های مختلف شنبلیله (Trigonella foenum-graecum ) در مرحله جوانه‌زنی با استفاده از مدل‌های تجربی. مجله پژوهش‌های گیاهی. جلد 34. شماره 4. 22-1.
  2. بناکار، م.ح.، امیری، ح.، رنجبر، غ.ح. و سرافراز اردکانی، م.ر. 1400ب. ارزیابی و تعیین حد آستانه تحمل به شوری برخی توده‌های شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) در مرحله سبز شدن گیاهچه. مجله پژوهش‌های بذر ایران. سال هشتم. شماره 2. 67-51.
  3. بناکار، م.ح.، امیری، ح.، رنجبر، غ.ح. و سرافراز اردکانی، م.ر. 1400ج. اثر شوری بر برخی صفات مورفولوژیک شنبلیله و تعیین حد آستانه تحمل به شوری در مرحله رویشی با استفاده از برخی مدل‌های تجربی. مجله تنش های محیطی در علوم زراعی. جلد چهاردهم. شماره 4. 1103-1081.
  4. بناکار، م.ح.، امیری، ح.، رنجبر، غ.ح. و سرافراز اردکانی، م.ر. 1399. تعیین حد آستانه تحمل به شوری و اثرات استفاده از آب شور بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه شنبلیله (Trigonella foenum-graceum). مجله فرایند و کارکرد گیاهی. جلد 9. شماره 39. 309-289.
  5. حسن زاده، ا.، رضازاده، ش.، ع.، شمسا، س.، ف.، دولت آبادی، ر. و زرین قلم، ر.، 1389. مروری بر خواص درمانی و فیتوشیمیایی شنبلیله (Fenugreek). فصلنامه گیاهان دارویی. سال نهم. دوره دوم. شماره 34. 13-1.
  6. دادخواه، ع.، ر.، 1389. مطالعه اثر تنش شوری و نوع نمک بر جوانه زنی و رشد گیاهچه چهار گیاه دارویی شنبلیله، کنجد، شاهدانه و زنیان. فصلنامة علمی-پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. جلد 26. شماره 3. 369-358.
  7. میرمحمدی میبدی، س.ع.م. و قره یاضی، ب. 1381. جنبه‌های فیزیولوژیک و بهنژادی تنش شوری گیاهان، انتشارات دانشگاه صنعتی، اصفهان، 288 صفحه.
  8. رنجبر، غ.ح. و غدیری، ح. 1395. کمی‌سازی سبزشدن بذر کوشیا (Kochia indica) تحت تاثیر دما، شوری و عمق کاشت، مجله پژوهش‌های بذر ایران، سال 3، شماره 2، 55-41.
  9. رنجبر، غ.ح.؛ پیراسته انوشه، ه.؛ امام، ی و حسین‌‌زاده، س.ح. 1392. تاثیر تنش شوری بر مراحل مختلف رشد گندم رقم روشن، فصلنامه تولید گیاهان زراعی در شرایط تنش‌های محیطی، سال 5، شماره 1، 31-23.
  10. رومانی، ا. و احتشامی، س. م. ر.، 1393. اثر سطوح مختلف تنش شوری بر جوانه زنی بذر و رشد اولیه گیاهچه شنبلیله (Trigonella foenum gracum). پژوهش های بذر ایران. سال اول. شماره 1. 45-33.
  11. زرگری، ع.، 1371. گیاهان دارویی. جلد اول. چاپ ششم. انتشارات دانشگاه تهران. 946 صفحه.
  12. شهیدی، ر.؛ کامکار، ب.؛ لطیفی، ن. و گالشی، س. 1389. اثر سطوح مختلف شوری و زمان تیمار روی عملکرد و اجزای عملکرد دانه جو بدون پوشه (Hordeum vulgare)، مجله تولید گیاهان زراعی، دوره 3، شماره 2، 63-49.
  13. نوح‌پیشه، ز.، امیری، ح.، محمدی غلامی، ع. و فرهادی، س. 1399. تأثیر نانوذره اکسید روی(ZnO) بر برخی پارامترهای مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی دو رقم از شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) در شرایط تنش شوری. فرآیند و کارکرد گیاهی. ۹ (۳۵) :۴۲۳-۴۳۸.
  14. فرهادی،ح. و عزیزی، م ، 1395. اثر پیش تیمار بذر با اسید سالیسیلیک بر جوانه‌زنی چهار توده بومی شنبلیله در شرایط تنش شوری (Trigonella foenum-graecum L.). پژوهش های تولید گیاهی. جلد بیست و سوم، شماره 19-1.
  15. مهرآفرین، ع.، قوامی، ن.، نقدی بادی، ح. ع. و قادری، ا.، 1390. آلکالوئید تریگونلین، یک متابولیت دارویی ارزشمند گیاهی. فصلنامه گیاهان دارویی. سال 11. دوره اول. شماره 8. 29-12.
  16. ناصری، م.؛ آرویی، ح.؛ کافی، م. و نعمتی، ح. 1395. تأثیر آب شور بر ویژگی‌های فیزیولوژیک شنبلیله در کشت هیدروپونیک"، نشریه پژوهش آب در کشاورزی، دوره 30، شماره 1. 71-65، 1395.
  17. ارچنگی، آ؛ خدامباشی، م. و محمدخانی، ع. 1391. تأثیر تنش شوری بر خصوصیات مورفولوژیک و میزان عناصر سدیم، پتاسیم و کلسیم در گیاه دارویی شنبلیله (Trigonella foenum gracum) تحت شرایط کشت هیدروپونیک، مجله علوم و فنون کشت‌های گلخانه‌ای، سال 3، شماره 10، 40-33.
  18. نظامی، ا.؛ نباتی، ج.؛ کافی، م. و محسنی، م. 1387. ارزیابی تحمل به شوری کوشیا (Kochia scoparia (L.) Schrad) در مرحله سبزشدن و گیاهچه‌ای تحت شرایط کنترل شده، مجله تنش‌های محیطی در علوم کشاورزی، دوره 1، شماره 1، 77-69.
  19. Ayers, R.S. and Westcot, D.W. 1989. Water quality for agriculture, FAO, Irrigation and drainage paper 29, Food and agriculture Organization of the United Nations, Rome, 174PP.
  20. Abdelmoumen, H. and Missbah El Idrissi, M., 2009. Germination, growth and nodulation of Trigonella foenum graecum (Fenu Greek) under salt stress. African Journal of Biotechnology. 8 (11): 2489-2496.
  21. Banakar, M.H.; Amiri, H. Sarafraz Ardakani, M.R.; Ranjbar, G.H. 2022. Susceptibility and tolerance of fenugreek (Trigonella foenum-graceum) to salt stress: Physiological and biochemical inspections. Journal of Environmental and Experimental Botany. 194. 104748. 1-10.
  22. Chowdhury, M.M.U., Bhowal, S.K., Farhad, I.S.M., Choudhury, A.K. and Khan, A.S.M.M.R., 2014. Productivity of Fenugreek Varieties (Trigonella foenum-graecum ) in the Coastal Saline Areas of Noakhali. The Agriculturists Journal. 12(2): 18-23.
  23. Ghorbanpour, A., Mami, Y., Ashournezhad, M., Abri, F. and Amani, M., 2011. Effect of salinity and drought stress on germination of fenugreek. African Journal of Agricultural Research. 6(24): 5529-5532.
  24. Hagemeyer, J.,1997. Salt. In: Prasad, M. N. V. Plant Ecophysiology. Wiley and Sons, Inc. New York. 173-206.
  25. Maas, E.V. and Hoffman G.L., 1977. Crop salt tolerance-current assessment. Journal of Irrigation and Drainage. Div. ASCE. 103: 115-134.
  26. Barahouee, M. and Sabbagh, E. 2017. Influence of vermicompost and salt stress on some characteristics of Fenugreek (Trigonella foenum-graecum), International Journal of Agriculture and Biosciences, 6(1): 60-63.
  27. Petropoulos, G.A. 2002. Fenugreek, the genus Trigonella. London and New York. 214 pages.
  28. Sharma, Sh. And Vimala, Y. 2016. Effect of Salt Stress on Germination and Growth of foenum graecum Seedlings. International Journal of Advanced Research. 4 (3): 40-45.
  29. Sindhu, S.N., Prathika G., Sindhuja U., Akshaya, S. and Abhilasha, V.G. 2017. Evaluation of abiotic stress induced physiological and biochemical changes in Trigonella Foenum-Graecum. IOSR Journal of Biotechnology and Biochemistry. 3 (1): 89-97.
  30. Steppuhn, H., Van Genuchten, M.Th. and Grieve, C.M., 2005a. Root-zone salinity: I: selecting and product-yield index and response functions for crop tolerance. Crop Science, 45: 209-220.
  31. Steppuhn, H., Van Genuchten, M.Th. and Grieve, C.M., 2005b. Root-zone salinity: II: Indices for tolerance in agricultural crops. Crop Science, 45: 221-232.
  32. Tester, M. and Davenport, R. 2003. Na+ tolerance and Na+ transport in higher plants. Annual Journal of Botany, 91: 503–550.
  33. Van Genuchten, M.Th. and Hoffman, G.J., 1984. Analyzing crop salt tolerance data. P: 285-271, In: Shainberg, I. and Shalhevet, J. (eds.), Soil salinity under irrigation- process and management, Springer-Verlag, NewYork, NY.
  34. Volkmar, K. M., Hu, Y. & Steppuhn, H., 1997. Physiological responses of plants to salinity: A review. Canadian Journal of Plant Science, 78: 19-27.
  35. Maas, E.V. and Hoffman G.L. 1977. Crop salt tolerance-current assessment. Irrigation and Drainage Division, ASCE 103:115-134.
  36. Zahir, M. and Hussain, F. 2010. Vegetative growth performance of five medicinal plants under NaCl salt stress, Pakistan Journal of Botany, 42(1): 303-316.
  37. Zahir, M. and Hussain, F. 2011. Effect of NaCl salinity on the germination and seedling growth of some medicinal plants. Pakistan Journal of Botany. 42(2): 889-897.
  38. Wang, D., Poss, J.A., Donovan, T.J., Shannon, M.C. and Lesch, S.M. 2002. Biophysical properties and biomass production of elephant grass under saline conditions, Journal of Arid Environments, 52 (4): 447-456.
 

آمار
تعداد مشاهده مقاله: 86
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 101


counter
سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب