| تعداد نشریات | 284 |
| تعداد نشریات سازمان | 82 |
| تعداد شماره‌ها | 3,081 |
| تعداد مقالات | 34,377 |
| تعداد مشاهده مقاله | 48,007,585 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 78,923,518 |
عوامل تأثیرگذار بر تخریب جنگل‌های هیرکانی: کاوشی در دیدگاه جنگل‌نشینان حوزه آبخیز اوغان استان گلستان | ||
| تحقیقات حمایت و حفاظت جنگلها و مراتع ایران | ||
| مقاله 1، دوره 23، شماره 1 - شماره پیاپی 45، فروردین 1404، صفحه 1-18 اصل مقاله (604.69 K) | ||
| نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/ijfrpr.2025.366582.1637 | ||
| نویسندگان | ||
| رضا بهرامی1؛ محمدرضا کاووسی* 2؛ محمدرضا شهرکی3؛ یاسر قاسمی آریان4 | ||
| 1دانشجوی کارشناسی ارشد علوم زیستی جنگل دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان | ||
| 2دانشیار گروه جنگل‌شناسی و اکولوژی جنگل دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان | ||
| 3محقق توسعه روستایی و کارشناس اقتصاد کشاورزی و منابع طبیعی، استانداری گلستان، ایران | ||
| 4استادیار پژوهش، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران | ||
| چکیده | ||
| سابقه و هدف: اگرچه عوامل مؤثر بر تخریب جنگلها کم‌و‌بیش شناسایی و معرفی شده‌اند، اما در دهه‌های اخیر به‌دلیل ارتباط تنگاتنگ و وابستگی معیشتی جنگل‌نشینان به جنگلها، اهمیت شناسایی این عوامل به‌ویژه در جنگل‌های هیرکانی دوچندان شده است. در همین رابطه، پژوهش پیش‌رو با هدف واکاوی عوامل تأثیرگذار بر تخریب جنگل‌های هیرکانی از دیدگاه جنگل‌نشینان حوزه آبخیز اوغان استان گلستان انجام شد. مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع توصیفی است که به روش پیمایشی انجام شد. جامعه آماری در آن 1158 خانوار از 10 روستای جنگل‌نشین منطقه است که 290 نفر از آنها از طریق جدول کرجسی مورگان به‌عنوان تعداد نمونه به روش طبقه‌ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق پرسش‌نامه محقق‌ساخته‌ای بود که بخش اول آن مربوط به ویژگی‌های جمعیت‌شناختی پاسخگویان بود که با استفاده از 17 گویه در قالب 4 گویه اسمی، 13 گویه فاصله‌ای و یک گویه ترتیبی بررسی شد. بخش دوم مربوط به عوامل تأثیرگذار بر تخریب جنگل‌هاست که با 48 گویه تحت عوامل اجتماعی، اقتصادی، طبیعی، قانونی، مدیریتی- سازمانی و خدماتی- زیربنایی ارزیابی شدند. به‌منظور تعیین روایی محتوایی پرسش‌نامه ه تدوین‌شده، از نظرات و پیشنهادهای کارشناسان جنگل‌داری استان گلستان استفاده شد و برای میزان پایایی آن، مقدار ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید که مقدار آن 91/0 به دست آمد. در این تحقیق پس از جمع‌آوری و دسته‌بندی داده‌ها، از روش آمار توصیفی و استنباطی در نرم‌افزار SPSS.22 استفاده شد. نتایج و یافته‌ها: نتایج نشان داد گویه‌های «عدم اطلاع و آگاهی جنگل‌نشین نسبت به اهمیت جنگل»، فقر اقتصادی و پایین بودن سطح درآمد مردم»، «آتش‌سوزی‌های غیرعمدی (به‌صورت طبیعی)»، «نبود اقدامات قانونی مناسب و به‌هنگام در مواجه با تصرفات غیرقانونی»، «کمبود نیروی انسانی برای حفاظت از جنگلها» و «کمبود امکانات زیرساختی برای جلوگیری از تخریب جنگلها» به‌ترتیب با مقدار میانگین 593/3، 435/3، 435/3، 655/2، 355/3 و 328/3 بالاترین و شش گویه «قطع درختان برای تهیه سوخت به‌دلیل عدم وجود امکانات گرمایشی مانند سوخت فسیلی»، «قطع درخت و سرشاخه‌ها برای تهیه ابزارآلات کشاورزی و زغال»، «هجوم آفات و بروز امراض و بیماری‌ها به جنگل»، «پایین بودن میزان جرائم تخلف در جنگلها»، «کم‌توجهی مأموران حفاظتی اداره منابع طبیعی» و «کمبود امکانات بهداشتی در روستاها مانند حمام» با کمترین مقدار میانگین پایین‌ترین اهمیت را در تخریب جنگل‌های منطقه مورد‌مطالعه داشتند. بر‌این‌اساس نتایج آزمون فریدمن نشان داد، عوامل اقتصادی با مقدار 64/5 بیشترین و عوامل قانونی با مقدار 17/1 کمترین تأثیر را بر تخریب جنگل‌های منطقه داشته است. همچنین، یافته‌ها حکایت از آن دارد که بین دو متغیر سطح تحصیلات پاسخگویان (030/0=p و 109/0=r) و فاصله محل سکونت آنها با جنگل (046/0=p و 106/0 =r)، با دیدگاه آنها نسبت به عوامل مؤثر در تخریب جنگلها رابطه مثبت و معنی‌داری داشته است. نتیجه‌گیری: به‌طور‌کلی چالش‌های اجتماعی و اقتصادی در مدیریت عرصه‌های منابع طبیعی به‌ویژه جنگلها، به‌عنوان اولویت مشکلات اکوسیستم‌های طبیعی در زمینه‌های حفاظت، احیا، اصلاح، توسعه و بهره‌برداری اصولی همچنان وجود دارد که عدم مشارکت اجتماعات محلی در تدوین سیاست‌ها و فرایند تصمیم‌گیری تا اجرا و نظارت بر برنامه‌ها، بی‌توجهی به ایجاد و توسعه فرصت‌های شغلی و منابع درآمدی جایگزین، همچنین عدم توسعه مشاغل کاربردی و خانگی برای کاهش وابستگی به محصولات جنگلی، از مهمترین دلایل این موضوع می‌باشد. بنابراین، در این مقاله پیشنهادها و راهکارهای کاربردی در جهت مدیریت و حفاظت پایدار از عرصه‌های جنگلی ارائه شده است. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| جنگل؛ جوامع محلی؛ تخریب؛ حفاظت؛ حوزه آبخیز اوغان | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| Factors affecting in degradation process of Hyrcanian forests an exploration of the views of the forest users of the Oghan watershed in Golestan province | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Reza Bahrami1؛ Mohammad Reza Kavousi2؛ Mohammadreza Shahraki3؛ Yaser Ghasemi Aryan4 | ||
| 1M.Sc. Student of Forest Biological Sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran | ||
| 2Associate Prof., Department of Forest Sciences, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Recourses, Gorgan, Iran | ||
| 3Researcher of rural development and expert in agricultural economics and natural resources of Golestan Governorate, Iran | ||
| 4Assistant Professor, Desert Research Division, Research Institute of Forests and Rangelands, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Background and Objective: Although the factors affecting forest degradation have been more or less identified and introduced, in recent decades, due to the close relationship and subsistence dependence of forest dwellers on forests, the importance of identifying these factors, especially in the Hyrcanian forests, has increased. In this regard, the present research was conducted with the aim of analyzing the factors affecting Hyrcanian forest degradation from the perspective of forest dwellers in the Oghan watershed of Golestan Province. Methodology: The study area is the forests of the Oghan watershed in Golestan Province with an area of 27,417 hectares. The present research is descriptive in nature and was carried out using a survey method. The statistical population consisted of 1,158 households from 10 forest-dwelling villages in the region, of which 290 people were selected as a sample using Krejcie and Morgan’s table through stratified random sampling. The main research tool was a researcher-made questionnaire, the first part of which was related to the demographic characteristics of the respondents, which was investigated using 17 items in the form of 4 nominal items, 13 interval items, and one ordinal item. The second part was related to the factors influencing forest degradation, which were evaluated with 48 items under social, economic, natural, legal, management-organizational, and service-infrastructure factors. In order to determine the content validity of the compiled questionnaire, the opinions and suggestions of forestry experts of Golestan Province were used, and Cronbach’s alpha coefficient was calculated for its reliability, and its value was 0.91. In this research, after collecting and categorizing the data, descriptive and inferential statistical methods were applied using SPSS.22 software. Results: The results showed that the items "low levels of environmental knowledge of the forest dweller about the forest services", "economic poverty and low income level of the people", "unintentional fires (naturally)", "lack of appropriate legal activities in the face of illegal occupations", "lack of manpower to protect forests", "lack of infrastructure facilities to prevent forest degradation" respectively with an average value of 3.593, 3.435, 3.435, 2.655, 3.355 and 3.328 had the highest importance in the forest degradation. On the other hand, six items including "cutting trees for fuel due to the lack of heating facilities such as fossil fuels", "cutting trees and branches to prepare agricultural tools and charcoal", "pest infestations and the occurrence of diseases in the forest", "low penalties for violations of forest laws", "negligence of forest protection officers", and "lack of sanitary facilities in forest villages such as public baths" had the lowest importance. Based on this, the results of Friedman’s test showed that economic factors with a value of 5.64 had the greatest effect, and legal factors with a value of 1.17 had the least effect on the degradation of forests in the region. The findings also indicated that there was a positive and significant relationship between the two variables of respondents’ education level (p=0.030 and r=0.109) and the distance of their residence from the forest (p=0.046 and r=0.106) with their views on the factors affecting forest degradation. Conclusion: In general, social and economic challenges in the management of natural resource areas, especially forests, continue to exist as the priority problems of natural ecosystems in the fields of protection, restoration, improvement, development, and sustainable utilization. The lack of participation of local communities in formulating policies and in the decision-making process up to the implementation and monitoring of programs, neglect in creating and developing job opportunities and alternative income sources, as well as the insufficient development of practical and home-based occupations to reduce dependence on forest products, are among the most important reasons for this issue. Therefore, in this article, suggestions and practical solutions for the sustainable management and protection of forest areas have been presented. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| Forest, local communities, degradation, protection, Oghan watershed | ||
| مراجع | ||
|
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 195 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 60 |
||