اخبار و اعلانات

 آمار

تعداد نشریات285
تعداد نشریات سازمان83
تعداد شماره‌ها3,086
تعداد مقالات34,442
تعداد مشاهده مقاله48,905,620
تعداد دریافت فایل اصل مقاله79,346,451
طیرانی صفریان, محمد, محبوبی, محمد رضا, کرامت زاده, علی. (1403). عوامل مؤثر بر بهره‌وری آب گندم در تعاونی‌های آب‌بران زمین‌های پایین‌دست سد دوستی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 38(3), 217-237. doi: 10.22092/jwra.2024.365941.1044
محمد طیرانی صفریان; محمد رضا محبوبی; علی کرامت زاده. "عوامل مؤثر بر بهره‌وری آب گندم در تعاونی‌های آب‌بران زمین‌های پایین‌دست سد دوستی". سامانه مدیریت نشریات علمی, 38, 3, 1403, 217-237. doi: 10.22092/jwra.2024.365941.1044
طیرانی صفریان, محمد, محبوبی, محمد رضا, کرامت زاده, علی. (1403). 'عوامل مؤثر بر بهره‌وری آب گندم در تعاونی‌های آب‌بران زمین‌های پایین‌دست سد دوستی', سامانه مدیریت نشریات علمی, 38(3), pp. 217-237. doi: 10.22092/jwra.2024.365941.1044
طیرانی صفریان, محمد, محبوبی, محمد رضا, کرامت زاده, علی. عوامل مؤثر بر بهره‌وری آب گندم در تعاونی‌های آب‌بران زمین‌های پایین‌دست سد دوستی. سامانه مدیریت نشریات علمی, 1403; 38(3): 217-237. doi: 10.22092/jwra.2024.365941.1044

عوامل مؤثر بر بهره‌وری آب گندم در تعاونی‌های آب‌بران زمین‌های پایین‌دست سد دوستی

پژوهش آب در کشاورزی
مقاله 4، دوره 38، شماره 3، آذر 1403، صفحه 217-237    اصل مقاله (1.53 M)
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
شناسه دیجیتال (DOI): 10.22092/jwra.2024.365941.1044
نویسندگان
محمد طیرانی صفریان1؛ محمد رضا محبوبی* 2؛ علی کرامت زاده3
1دانشجوی کارشناسی ارشد توسعه کشاورزی، گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
2دانشیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
3دانشیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مدیریت کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.
چکیده
این پژوهش با هدف تعیین بهره­وری فیزیکی و اقتصادی آب در تولید محصول گندم و عوامل موثر بر آن در تعاونی‌های آب‌بران زمین­های پایین دست سد دوستی شهرستان سرخس در استان خراسان رضوی انجام شد. در این پژوهش، بهره­وری فیزیکی از طریق شاخص CPD[1](میزان محصول تولیدی به ازای هر مترمکعب آب مصرفی) و بهره­وری اقتصادی با استفاده از شاخص­های BPD[2] (درآمد به ازای هر مترمکعب آب مصرفی) و NBPD[3] (درآمد خالص به ازای هر مترمکعب آب مصرفی) محاسبه گردید. اطلاعات لازم از طریق تکمیل 274 پرسشنامه از کشاورزان گندم کار عضو تعاونی­های آب­بران گردآوری شد. نتایج نشان داد که برای محصول گندم شاخص CPD معادل 1/35 کیلوگرم بر مترمکعب، شاخص BPD معادل 152920 ریال بر مترمکعب و شاخص NBPD معادل،94710 ریال بر مترمکعب است. نتایج آزمون مقایسه میانگین نشان داد که تفاوت معنی­داری بین شاخص­های بهره­وری فیزیکی و اقتصادی آب گروه­های مختلف پاسخگویان بر حسب سطح تحصیلات، ارتباط با مروج، شرکت در دوره‌های آموزشی، شکل هندسی مزرعه و تعداد قطعات زمین تحت مالکیت وجود دارد. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که بین متغیرهای سابقه کار کشاورزی، درآمد، تعداد اعضای فعال خانواده در کار کشاورزی، تعداد دوره‌های آموزشی شرکت کرده، دفعات مراجعه به مروج، مولفه­های سرمایه اجتماعی، اقدامات فنی و زراعی، رابطه مثبت و معنی­دار وجود داشت. همچنین، رابطه بین متغیرهای فاصله منبع تا مزرعه و مدت هر نوبت آبیاری با شاخص‌های بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی آب به گونه ای معنی­دار منفی بود. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیر درآمد کشاورزان با تأثیر مثبت، بیشترین نقش را در افزایش بهره­وری فیزیکی آب (CPD) داشت و متغیر مدت زمان هر نوبت آبیاری با تأثیر منفی، بیشترین نقش را در بهره­وری اقتصادی (BPD و NBPD) نشان داد. با توجه به تأثیر منفی متغیر مدت زمان هر نوبت آبیاری بر بهره­وری اقتصادی آب، انجام آبیاری متناسب با نیاز گندم و با روشی که حجم آب کمتری مصرف شود، پیشنهاد می­گردد.
 
[1] -Crop Per Drop
[2] -Benefit Per Drop
[3]- Net Benefit Per Drop
کلیدواژه‌ها
عملکرد به ازای حجم آب؛ بهره‌وری اقتصادی آب؛ سرمایه اجتماعی؛ مدیریت آب
عنوان مقاله [English]
Factors Affecting Wheat Water Productivity in Water Users Cooperatives Downstream Lands of Doosti Dam
نویسندگان [English]
Mohammad Tayerani safarian1؛ mohammad Reza mahboobi2؛ Ali Keramatzadeh3
1MSc student in agricultural development, Department of Agricultural Education and Extension, Faculty of Agricultural Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
2Associate Prof., Department of Agricultural Education and Extension, Faculty of Agricultural Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
3Associate Prof., Department of Agricultural Economics, Faculty of Agricultural Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan, Iran.
چکیده [English]
This research aimed to determine the physical and economic productivity of water in wheat production and the factors affecting the farm water productivity of water user’s cooperatives in the downstream area of Doosti Dam in Sarakhs County Khorasan Razavi Province. In this study, physical productivity through the CPD index (amount of product produced per cubic meter of water consumed) and economic productivity using BPD (income per cubic meter of water consumed) and NBPD (net income per cubic meter of water used) were calculated. The necessary information was collected by completing 274 questionnaires from the farmers who were members of water user cooperatives. The results showed that for wheat products, the CPD index was 1.35 kg/m3, the BPD index was 152920 Rials/m3, and the NBPD index was 94710 Rials/m3. The results of the mean comparison test showed that there was significant difference between the physical and economic water productivity indicators of different groups of respondents according to the level of education, relationship with the extension agent, participation in training courses, the geometric shape of the farm and the number of plots of land owned. The results of the correlation test showed a positive and significant relationship between the variables of agricultural experience, income, the number of active family members in agricultural work, the number of training courses attended, the frequency of referrals to extension agents, the components of social capital, technical and agricultural actions. Also, there was a negative and significant relationship between the variables of the distance from the source to the field and the duration of each irrigation cycle with the CPD, BPD, and NBPD. The regression analysis results showed that the variable of agricultural income with a positive effect played a greater role in predicting the CPD and the variable of the duration of each irrigation round with a negative effect played a greater role in predicting the BPD and NBPD. Due to the negative effect of the Net Benefit Per Drop  duration of each irrigation on the economic productivity of water, it is suggested to carry out irrigation according to wheat needs and with a method that consumes less water.
کلیدواژه‌ها [English]
Yield per volume of water, Economic productivity of water, Social capital, Water management
مراجع
  1. اینانلو طایفه یغمورلو، محسن، نظری، بیژن، و ستوده­نیا، عباس، . 1402 واکاوی نقش عوامل مؤثر بر بهره­وری آب به روش تحلیل عاملی (مطالعه موردی: استان قزوین). نشریه دانش آب‌وخاک، 33(۳)، صص. ۸۱-۶۹. doi:10. 22034/ ws. 2022. 50552. 2460
  2. احسانی، مهرزاد، و خالدی، هومن، . 1382 شناخت و ارتقای بهره­وری آب کشاورزی به‌منظور تأمین امنیت آبی و غذایی کشور. مجموعه مقالات یازدهمین همایش کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، ایران، تهران.
  3. ابراهیم­نژاد، حسین، کرامت­زاده، علی، اشراقی، فرشید، و رضایی، اعظم، . 1400 بررسی عوامل مؤثر بر بهره­وری فیزیکی و اقتصادی آب در تولید پرتقال در شهرستان قائم­شهر. پژوهش آب در کشاورزی، ۳۵(۳)، صص. 2۷۶-2۵۹. doi: 10.22092/ jwra. 2021. 354273. 862
  4. بهرامی، مهدی، اسعدی، محمدعلی، و خلیلیان، صادق، . ۱۳۹۹ ارزیابی شاخص­های بهره­وری آب با تأکید بر آبیاری­های نوین و سنتی در محصولات زراعی شهرستان شهریار. محیط­زیست و مهندسی آب، ۶(۳)، صص. 2۹۲-2۸۴. org/ 10. 22034/ jewe. 2020. 225362. 1354
  5. بیات، محمدعلی، و بابازاده، حسین، . 1391 ارزیابی شاخص­های بهره­وری مصرف آب در مهم­ترین محصولات کشاورزی ایران. همایش ملی بهره­برداری بهینه از منابع آب. 2 اسفند 1391، ایران، دزفول.
  6. جعفری، هادی، . 1398 تعیین میزان بهینه برداشت از منابع آب زیرزمینی دشت ممنوعه سرخس، گزارش طرح پژوهشی، شرکت سهامی آب منطقه­ای خراسان رضوی.
  7. حسنی، نعمت، یدالهی، پیام، و مرتضوی، علی­اصغر، . ۱۳۹۶ بررسی عوامل مؤثر بر رفتارهای مدیریت منابع آب کشاورزان (مطالعه­ی موردی: دشت همدان-بهار). مهندسی منابع آب، ۱۰(۳)، صص. ۹-۱.
 dor: 10. 1001. 1. 20086377. 1396. 10. 34. 1 .1

  1. حقایقی مقدم، ابوالقاسم، و دهقانی­سانیج، حسین، . ۱۳۹۷ بهره­وری آب کشاورزی در استان خراسان رضوی، وضعیت موجود، روش­های ارتقا، چشم­انداز توسعه. نشریه مدیریت آب در کشاورزی، ۵(۲)، صص.۱۰-۱. dor: 20. 1001. 1. 24764531. 1397. 5. 2. 1. 6
  2. حیدری، نادر، . 1393 ارزیابی شاخص بهره­وری آب کشاورزی و عملکرد سیاست­­ها و برنامه­های مدیریت آب کشور در این زمینه. مجلس و راهبرد، ۲۱(۷۸)، صص. 1۹۹-1۷۷.
  3. رایگا، سمیرا و نصراللهی، زهرا، . 1400 اثر سرمایه اجتماعی بر مصرف آب بخش خانگی: یک بررسی استانی. فصلنامه مدل­سازی اقتصادسنجی، ۶(۳)، صص. ۱۲۲-۹۷. doi:10.22075/jem.2021.23505.159
  4. رضایی، محمدرضا، محمدی، حمید، و کرمی، آیت اله، . 1391 بررسی عوامل مؤثر بر بهره­برداری از منابع آب و پایداری آن در شرایط جغرافیایی متفاوت در استان فارس. محیط­شناسی، ۳۸(۴)، صص. ۷۸-۶۷. doi:10.22059/jes.2013.29864
  5. سهرابی، محمد، . 1401 گزارش راهبردی بحران و تنش آبی در ایران. مرکز مطالعات راهبردی و آموزش وزارت کشور، گروه مطالعات تحلیل مسائل روز.
  6. سیدان، محسن، و قدمی فیروزآبادی، علی، . 1399 مقایسه بهره­وری مصرف آب در سامانه­های آبیاری قطره­ای و بارانی در محصول سیب­زمینی در استان همدان. علوم کاربردی سیب‌زمینی، ۳(۱)، صص. ۲۴-۱۷.
  7. سیدان، محسن، قدمی فیروزآبادی، علی، و دهقانی­سانیج، حسین، . 1397 بررسی عوامل مؤثر بر ارتقا بهره­وری آب محصولات زراعی در استان همدان. نشریه علمی آبیاری و زهکشی ایران، ۱۲(۴)، صص. ۷۸۷-7۷۵.
  8. عباسی، فریبرز، ناصری، ابوالفضل، سهراب، فرحناز، باغانی، جواد، عباسی، نادر، و اکبری، مهدی، . 1394 ارتقای بهره­وری مصرف آب. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مؤسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی.
  9. عبدزاد گوهری، علی، امیری، ابراهیم، بابازاده، حسین، و صدقی، حسین، . 1397 اثر شوری و مدیریت آبیاری بر عملکرد و بهره­وری آب آبیاری در ارقام بادام‌زمینی. تحقیقات آب‌وخاک ایران، ۴۹(۲)، صص. 3۴۰-3۲۹. doi: 10. 22059/ ijswr. 2017. 230766. 667656
  10. کارگری، نرگس، و مستوری، رضا، . ۱۳۸۸ بررسی میزان مصرف آب در بخش­های مختلف ایران، مقایسه با کشورهای همسایه و ارائه راهکارهای اصلاحی. همایش ملی الگوهای توسعه پایدار در مدیریت آب، 1 اسفند 1388، مشهد، ایران.
  11. کدیور، علی‌اصغر، بخشی، مهدی، و صالحی سلامی، حسن، . ۱۳۹۳ ارزیابی عملکرد اقتصادی و اجتماعی تعاونی­های آب­بران حوزۀ پایاب سد دوستی شهرستان سرخس. تعاون و کشاورزی، ۳(۹)، صص. 1۷۷-1۵۱.
  12. کشاورز، عباس، و دهقانی سانیج، حسین، . 1391 شاخص بهره­وری آب و راهکار آتیه کشاورزی کشور. فصلنامه راهبرد اقتصادی، ۱(۱) ، صص. ۲۲۳-۱۹۹.
  13. فرح­زا، محمد نوید، نظری، بیژن، اکبری، محمدرضا، سادات نایینی، مهکامه، و لیاقت، عبدالمجید، . 1399 ارزیابی بهره­وری آب فیزیکی و اقتصادی محصولات زراعی در دشت مغان و تحلیل رابطه بهره­وری فیزیکی و اقتصادی آب. نشریه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب ایران، ۱۱(۴۲)، صص. 1۷۹-1۶۶.
 doi: 10.22125/iwe.2020.120729

  1. محمدپور هنگروانی، مهدیه، و ارسلان­بد، محمدرضا، . ۱۳۹۴ بررسی بهره­وری اقتصادی آب و عوامل مؤثر بر آن در محصولات عمده­ی زراعی؛ مطالعه­ی موردی شهرستان ارومیه. کنفرانس بین­المللی توسعه با محوریت کشاورزی، محیط­زیست و گردشگری، تبریز، ایران.
  2. محمودی، بهروز، صادقی، حمیدرضا، و اقدسی، وحید، . 1400 سیمای بهره­وری ایران، بهره­وری، راهبرد فرابخشی پیشرفت ایران. تهران: انتشارات سازمان ملی بهره­وری ایران.
  3. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان سرخس، . 1401 سیمای کشاورزی شهرستان سرخس، ۱۰ ص.
  4. ملارضا قصاب، فاطمه، عبدشاهی، عباس، و مرزبان، افشین، . 1399 تعیین بهره­وری فیزیکی و اقتصادی آب کشاورزی، مطالعه موردی شهرستان دزفول. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، ۲۱(۳)، صص. ۷۲-۴۹.
dor: 20. 1001. 1. 20086407. 1399. 12. 47. 3. 7

  1. نظری مجدر، حسن، مریدی، علی، یزدی، جعفر، و خزایی پول، احمد، . ۱۳۹۸ چشم­انداز پایداری تأمین نیازهای شرب و کشاورزی سد دوستی تحت سناریوهای تغییر اقلیم و بهره­برداری از سد سلما. تحقیقات منابع آب ایران، ۱۵(۳)، صص. ۳۲-۱۷. dor: 20.1001.1.17352347.1398.15.3.2.3
  2. نقوی، سمیه، . 1397 تعیین جایگاه ایران در بین کشورهای منتخب از منظر مصرف و شاخص بهره­وری آب با استفاده از روش تحلیل خوشه­ای. دومین همایش بین­المللی و سومین همایش ملی کشاورزی، محیط‌زیست و امنیت غذایی، جیرفت، ایران.
  3. نوری، زهرا، . 1395 بهره­وری منابع آب، چالش­ها و راهکارهای افزایش بهره­وری. چهارمین همایش ملی انجمن­های علمی دانشجویی رشته­های کشاورزی، منابع طبیعی و محیط­زیست. کرج، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، ایران.
  4. ورجاوند، پیمان، باغانی، جواد، و عباسی، فریبرز، . 1400 ارزیابی مزرعه­ای بهره­وری فیزیکی و اقتصادی آب در تولید گندم، مطالعه موردی در شهرستان­های اهواز و دشت آزادگان. نشریه آبیاری و زهکشی ایران، (3)15، صص. 6۷۸-6۶۵. dor: 20. 1001. 1. 20087942. 1400. 15. 3. 15 .9
  5. Ali, M.H. and Talukder, M.S.U., 2008. Increasing water productivity in crop production, a synthesis. Agricultural Water Management, 95(11), pp.1201-1213.
 doi.org/10.1016/j.agwat.2008.06.008

  1. Belloumi, M. and Matoussi, M. S., 2006. Date yield and water productivity in NefzaouaOases of Tunisia: a comparative analysis. New Medit, 2, pp. 52-60.
  2. GarcíaTejero, I., Romero Vicente, R., JiménezBocanegra, J.A., MartínezGarcía, G., DuránZuazo, V.H. and MurielFernández, J.L., 2010. Response of citrus trees to deficit irrigation during different phenological periods in relation to yield, fruit quality, and water productivity. Agricultural Water Management, 97 (5), pp. 689-699.
 doi:10.1016/j.agwat.2009.12.012

  1. Li, D.H., Du, T.S., Cao, Y., Shukla, M.K., Wu, D., Guo, X.W. and Chen, Sh., 2019. Quantitative analysis of irrigation water productivity in the middle reaches of Heihe River Basin, Northwest China. International Journal of Agricaltural and Biological Engineering, 12(5), pp. 119–125. doi:25165/j.ijabe.20191205.4759
  2. Li, J., Zhu, T., Mao, X. and Adeloye, A.J., 2016. Modeling crop water consumption and water productivity in the middle reaches of Heihe river basin. Computers and Electronics in Agriculture, 123, pp. 242-255. doi:1016/j.compag.2016.02.021
  3. Modlen, D., Oweis, Th., Steduto, P., Bindraban, P., Hanjra, M.A. and Kijne, J., 2010. Improving agricultural water productivity: Between optimism and caution. Agricultural Water Management, 97(4), pp. 528-535. doi:1016/j.agwat.2009.03.023
  4. Mujere, N. and Mazvimavi, D., 2021. Assessing crop water productivity at Nyanyadzi smallholder irrigation scheme in Zimbabwe. Water Productivity Journal, 1(4), pp.13-24.
  5. Obasi, P., Henri, A., Ukewuihe, I.S. and Chidiebere, N.M., 2013. Factors affecting agricultural productivity among arable crop farmers in Imo State, Nigeria. American Journal of Experimental Agriculture. 3(2), pp.443-454. doi:9734/AJEA/2013/2030
  6. Sun, S., Zhang, C., Li, X., Zhou, T., Wang, Y., Wu, P. and Cai, H., 2017. Sensitivity of crop water productivity to the variation of agricultural and climatic factors: A study of Hetao irrigation district, China. Journal of Cleaner Production, 142, pp. 2562–2569. doi:1016/j.jclepro.2016.11.020
  7. Wei, Q., Tan, Y., Li, Z., Eefje Aarnoudse, E. and Tu, Q., 2020. Agricultural water use efficiency, A case study of Inland-River Basins in Northwest China. Sustainability, 12, pp. 1-18. doi:3390/su122310192
  8. Xiaolin, L., Xiaotao, Zh., Niu, J., Tong, L., Kang, Sh., Du, T., Li, S. and Ding, R., 2016. Irrigation water productivity is more influenced by agronomic practice factors than by climatic factors in Hexi Corridor, Northwest China. Scientific Reports, 6, pp. 1-10, org/10.1038/srep37971.
  9. Yan, N., Wu, B. and Zhu, W., 2020. Assessment of agricultural water productivity in arid China. Water, 12, pp. 1-14. doi:3390/w12041161
آمار
تعداد مشاهده مقاله: 334
تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 198


counter
سامانه مدیریت نشریات علمی. طراحی و پیاده سازی از سیناوب